Statik ve dinamik soğuk hava depolama sistemlerinde nem alma cihazlarının kullanımı, korunan öğelerin
bütünlüğü ve uzun ömürlülüğü açısından kritik bir rol oynamaktadır. Dinamik soğuk hava depolamada sık sık erişim ve kullanım söz konusu olduğundan, nem seviyelerinin
sürekli olarak izlenmesi ve kayıt altında tutulması gerekmektedir; bu durum,
depolanan öğelerin yoğun kullanımı ve çevresel etkileşimden kaynaklanabilecek
nem değişikliklerine karşı oluşabilecek dalgalanmayı önlemeyi amaçlar. Öte
yandan, statik soğuk hava depolamada genellikle uzun süreli saklama ve nadir erişim
gerektiren öğeler için nem seviyelerinin sabit ve kontrollü tutulması esastır. Nem
kontrolü veya nem alma cihazlarının kullanımı hassas materyallerin, örneğin
tarihi belgelerin veya sanat eserlerinin, nemle reaksiyona girerek bozulma veya
hasar risklerine karşı korunmasını sağlar. Her iki durumda da nem kontrolü ve
nem alma cihazı kullanımı küf oluşumu, malzeme bozulması ve yapısal hasar gibi
sorunları önleyerek, saklanan öğelerin korunmasında hayati bir rol oynar. Bu
sebeple, statik ve dinamik soğuk hava depolama alanlarının tasarım ve yönetiminde nem
kontrolüne özel önem verilmesi ve nem alma cihazlarının seçiminde
statik/dinamik depolama şartlarında uzman kadrolar ile çalışılması
gerekmektedir.
Statik soğuk hava depolaması nedir?
Statik depolama
özellikle hassas ve korunması gereken nesneler için kullanılan bir soğuk hava depolama
yöntemidir. Bu yöntem, sık erişilmesi gerekmeyen durumlar için uygun olup
genellikle aşağıdaki özelliklere sahip olan depolamalar statik soğuk hava depolama olarak
adlandırılmaktadır. Bu kavram, büyük ve daimi değişken yükleri olan sistemler
ile değişken yükü olmayan sistemleri birbirinden ayırmak için kullanılır. Örnek
olarak, bir belge arşivi ele alındığında eğer odada kimse çalışmıyorsa, bu
durum nispeten "statik" bir soğuk hava depolama uygulaması olarak
değerlendirilir. Buna karşılık, gün boyunca forkliftlerin ürünü içeri ve dışarı
taşıdığı soğuk hava depoları ile bu soğuk hava depolarına açılan, tır yükleme rampaları ile
bağlantılı soğuk koridor, büyük ve değişken ısı ve nem yükleri yarattığı için
"dinamik" olarak sınıflandırılır.
Sıcaklık ve Nem
Kontrolü: Statik soğuk hava depolama
alanları, malzemelerin bozulmasını önlemek için genellikle sabit sıcaklık ve
nem seviyelerinde tutulur. Nesnelerin türüne göre optimal sıcaklık ayarları
değişebilir. Genellikle, sıcaklığın sabit ve öngörülebilir bir aralıkta
tutulması tercih edilir. Sıcaklık dalgalanmaları ise, malzemelerin genleşmesine
veya büzülmesine neden olarak malzemelerin yapısında kalıcı hasara yol
açabilir. Bu sebeple sıcaklık ve nem kontrolü statik soğuk hava depolarında önem arz
etmektedir. Statik soğuk hava depoları, en basit nem kontrol uygulamaları olma
eğilimindedir. Yükler sabit ve toleranslar geniştir. Soğuk hava deposunun alanı çok büyük
olmadığı sürece karmaşık merkezi nem kontrol santrallerinin genel olarak
faydası yoktur. Sistem tasarımı genellikle depolanan alana uygun boyutta bir
nem alma cihazının yerleştirilmesi, reaktivasyon havasının dışarıdan alınıp
tekrar dışarı yönlendirilmesi ve nem alma cihazının etkili hava sirkülasyonu
sağlayacak şekilde konumlandırılması üzerine kuruludur.
Statik soğuk hava depolama
örneği olarak arşiv
odalarının veya nadir tarihi belgelerin korunduğu depoları verebiliriz. Bu
şekilde tasarlanmış bir statik depoda nem ve sıcaklık kontrolünün toleranslar
dahilinde sağlamak ve uzun yıllar boyunca içerideki malzemelerin bozulmadan
kalmasını sağlamak son derece önemlidir. Sıcaklık veya nemin yüksek olması
ürünlerin ömürlerine doğrudan etki etmektedir. Statik depolarda muhafaza edilen
arşiv belgelerinin ve nadir eserlerin çok düşük sıcaklık ve çok düşük nem
değerlerinde gevrekleşerek kırılganlaştığı bilinmektedir. Öte yandan, yüksek
sıcaklık ve yüksek nem seviyelerinde ise korunması gereken eserlerin/belgelerin
üzerinde bulunan organik yazıların solması ve belgeler üzerinde küf oluşumu
yaşandığı tespit edilmiştir. Aşağıdaki
tabloda bazı statik soğuk/serin depo örnekleri ve depoların muhafaza edilmesi gereken bağıl
nem değerleri verilmiştir.
Düzenli bakım ve
izleme, depolanan malzemelerin durumunu korumak ve herhangi bir bozulma
belirtisi olup olmadığını kontrol etmek için yapılır. Statik depolama,
korunması gereken nesnelerin uzun süre güvenli ve stabil bir ortamda
tutulmasını sağlayarak tarihi, kültürel veya bilimsel önemi olan malzemelerin
gelecek nesillere aktarılmasını mümkün kılar. Statik depolarda kullanılacak nem
alma cihazlarının seçimi öncesinde depo sıcaklık ve nem şartları göz önünde
bulundurulmalıdır. Aşağıdaki grafikten talep edilen depo şartları doğrultusunda
hangi çalışma prensibine sahip nem alma cihazı seçilmesi gerektiği ve hangi nem
alma cihazının daha verimli çalışacağı konusunda bilgi edinilebilir.
NKT – Nem Kontrol
Teknolojileri statik soğuk hava depolarında kullanılmak üzere yoğuşmalı tip mekanik nem alma
cihazları ve silikajel rotorlu kimyasal nem alma cihazları ile sabit nem
yüklerinde enerji tüketimi, ilk yatırım ve işletme maliyetleri açısından
optimum çözümler sunmaktadır. 
Silikajel
Rotorlu Kimyasal Nem Alma Cihazları
Yoğuşmalı Tip Mekanik Nem Alma
Cihazları
Dinamik soğuk hava depolaması nedir?
Aktif soğuk hava depolama, genellikle değişken sıcaklık ve nem
yüklerine maruz kalan, yoğun hareketlilik gösteren depolama alanlarını ifade
eder. Bu tür soğuk hava depoları, belirli kontrol hacminin barındırdığı sıcaklık ve nem yüküne
ilave olarak açık kapılar, konveyör açıklıkları, değişken insan yükü, değişken
taze hava yükü, üründen gelen nemler, yıkanan yerler, ıslak yüzeyler gibi daimî
değişken yüklere maruz kalabilirler. Nem kontrol sistem tasarımı yapılırken bu
değerlerin göz önünde bulundurulması dinamik soğuk hava depolama şartlarında nem ve
sıcaklık dalgalanmasının önüne geçmektedir. Nem kontrol toleransının hassas
olmadığı şartlarda havanın ilave otomasyon sistemi ve damperler ile hassas
kontrol edilmesine gerek olmayabilir. Sistem tasarımı yapılırken, maliyet
dengesini gözetmek ve gereğinden fazla kontrol ekipmanını sisteme dahil etmemek
için prosesin tolerans değerleri çok iyi analiz edilmelidir. Örneğin, yumuşak
şeker dinlendirme odasında sıcaklık ve nem dalgalanmasının +/-5 toleransında
olması sistemin referans değerleri arasında kalırken, lityum depolama
sisteminde tolerans değerlerinin +/-2 seviyesinin üstüne çıkması kimyasal
reaksiyonun başlamasına sebep olmaktadır. Aşağıda, değişken nem yükleri
karşısında dinamik bir soğuk hava deposundaki sıcaklık ve nem değişkenliğinin grafiksel
gösterimi bulunmaktadır.
Nem alma cihazının veya dinamik soğuk depo içerisindeki
sıcaklığı sağlayan ünitelerin hatalı tasarlanması veya düşük kapasiteli
seçilmesi, değişken yükler karşısında iç ortam hava şartlarının dalgalanmasına
sebep olacaktır. Örneğin, kapıları sürekli açılıp kapanan ve nem alma cihazı
tasarımcısı tarafından kapıların açılması ile gelen nem yükünün hesaplara dahil
edilmediği bir soğuk hava deposunda her kapı açıldığında kısmi buhar basıncı
farklılığından ötürü kontrol hacmine doğru nem transferi gerçekleşmesi
kaçınılmazdır. Bu durumda iç ortam nem değeri yükselecek ve nem alma cihazının
devreye girmesi ile nem dengesi yakalanmaya çalışılacaktır. Her kapı
açıldığında döngü tekrar edecek ve böylece oda içerisindeki nem ve sıcaklık
dalgalanmasıdevam
edecektir.
Mühendisler, dinamik soğuk hava deposu sistemlerinin tasarım
aşamasında değişken nem yüklerini dikkate almalıdır. Bu, mevcut nem alma
cihazlarının kapasitelerinin değişken yükler göz önünde bulundurularak uygun
şekilde ayarlanmasını gerektirir. Böyle bir yaklaşımla, dinamik soğuk hava deposu ortamına
eklenen ilave nem yükü, nem alma cihazları tarafından etkin şekilde tahliye
edilir. Bu süreç, oda içinde belirlenen hava koşullarının tanımlanan tolerans değerlerinin
dışına çıkmasını önler ve istikrarlı bir ortamın sürdürülmesini sağlar.
Aynı zamanda statik oda kategorisinde de bulunan soğuk
veya donuk depolar da değişken yük parametresi dahil edildiğinde dinamik soğuk hava depolama şartlarına göre değerlendirilmelidir. Özellikle soğuk depolarla
entegre olan soğuk koridorlarda ve tır yükleme rampalarında nem alma cihazı
seçimi son derece önemlidir. Aşağıdaki görselde dinamik soğuk hava depolama sistemlerinden
örnek bir soğuk oda ile bu ortamlarda karşılaşılan zorluklar ele alınmıştır.
Atmosfere açık 4 adet yükleme rampalarından oluşan ve
yükleme koridorunun 15°C olduğu soğuk bir koridorda, yine kapıları açık 4°C
odalardan oluşan soğuk hava depolarında yaşanan nem problemleri, hem depolanan
malzemeler hem de depolama ortamı açısından bir dizi olumsuz sonuç doğurabilir.
Tasarım esnasında değişen atmosfer koşulları ve diğer parametreler göz önüne
alınmadan nem alma cihazı seçilimi yapılmış ise gıda ürünleri yüksek nem
seviyeleri nedeniyle bozulabilir, kalitesini yitirebilir veya küflenme gibi
sorunlar yaşayabilir. Elektronik eşyalar, ilaçlar ve diğer hassas ürünler,
nemin neden olduğu korozyon, küf veya başka hasarlardan etkilenebilir. Sürekli
yükselip-alçalan nem seviyeleri, soğutma ve nem alma sistemlerinin daha fazla
enerji tüketerek çalışmasına neden olabilir. Bu da enerji verimliliğinin
düşmesine ve işletme maliyetlerinin artmasına yol açar. Nem, soğuk odaların iç
yüzeylerinde, evaporatör yüzeyinde, kapı girişlerinin üzerinde ve ürünlerde
buzlanmaya neden olabilir. Ayrıca yoğuşma su birikintilerine ve buzlanma
neticesinde kaygan zeminlere neden olarak çalışanların güvenliği için risk
oluşturur.
NKT – Nem Kontrol
Teknolojileri dinamik depolarda kullanılmak üzere silikajel rotorlu kimyasal
nem alma cihazları ile sabit nem yüklerinde enerji tüketimi, ilk yatırım ve
işletme maliyetleri açısından optimum çözümler sunmaktadır.
Silikajel Rotorlu Kimyasal Nem Alma
Cihazları
Bu kapsamlı
incelemede, statik ve dinamik soğuk hava depo ortamlarında nem alma cihazı kullanımının önemi ve bu
iki farklı depolama türünün kendine özgü parametreleri ele alınmıştır. Statik soğuk hava depoları uzun süreli ve stabil nem kontrolü gerektirirken, dinamik soğuk hava depoları sürekli değişen nem yüklerine karşı hızlı ve etkili bir tepki vermeyi
gerektirir. Her iki durumda da nemin doğru şekilde kontrol edilmesi, depolanan
ürünlerin kalitesini koruma ve işletme maliyetlerini optimize etme açısından
hayati öneme sahiptir.
NKT – Nem Kontrol
Teknolojileri olarak, uzman mühendislik ekibimiz ile müşterilerimize en uygun
nem kontrol çözümlerini sunarak, soğuk hava depolarının ve nem soğuk hava depolarında kullanılan nem alma cihazlarının verimliliğinin
artırılması ile depolanan öğelerin bütünlüğünün korunması için enerji verimli, yüksek
performanslı çözüm önerileri sunuyoruz.